به گزارش شهرآرانیوز میگوید برنامه ما رسیدن به افق ۱۵۰ میلیونی جذب زائر در مشهد است، چون نقطه کانونی رشد اقتصادی استان در اقتصاد زیارت شکل میگیرد. عقب ماندگی در این حوزه و فاصله از هدف را نقطه ضعف عملکرد دستگاههای متولی میداند. به تلاش برای رسیدن به نظم اقتصادی از طریق ایجاد قرارگاههای اقتصادی و دستیابی به آمار شفاف اشاره میکند.
از تدوین برنامه رشد تولید بر اساس نیاز و ظرفیت استان و انتشارش تا هفته آینده میگوید و یکی از مهمترین نگرانیهایش خروج سرمایههای استان توسط تعدادی از بانکهای خصوصی است. معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی گفتوگوی صمیمانه خود با شهرآرا را با لزوم نظمپذیرکردن اقتصاد استان آغاز میکند و درنهایت با طرح این موضوع که دنیا منتظر ما نمیماند و باید باتوجه به ظرفیت هایمان دست بجنبانیم، پایان میدهد. همه اینها به اضافه حرفهایی درباره چالشهای اقتصادی و کنترل تورم تا اشتغال و جذب سرمایه گذار، گوشهای از محورهای گفت وگوی ما با ابوالفضل چمندی در جریان بازدید او از روزنامه شهرآراست.
شهرآرا هفته گذشته میزبان او بود که البته تعطیلی پایان هفته، چاپ این گزارش را به تعویق انداخت. هرچند باتوجه به محدودیت زمان و گستردگی فعالیتهای این معاونت، امکان بسط گفتگو در همه زمینهها نبود، اما نتیجه آن بخش از پرسشهای ما که به پاسخ معاون جوان استاندار منتهی شد، خلاصهای از اتفاقاتی است که در حوزه اقتصادی استان روی داده، اهدافی که گذاشته شده و اقداماتی است که باید در مسیر رشد و توسعه خراسان رضوی انجام شود.
موانع را که اجازه بدهید ما نگوییم (باخنده) ...، اما درباره اقدامات باید بگویم که ابتدای کار تشکیل قرارگاههای اقتصادی باتوجه به تأکیدات آقای استاندار و برنامه ریزی با محوریت این قرارگاهها بود. واقعا در کشور ما نظم اقتصادی وجود ندارد، بخش خصوصی گاهی از طرحهای دولت که در قالب همین نظم پذیرکردن اقتصاد است نگران میشود، ما میگوییم نباید نگران باشید. قرارگاههای اقتصادی را که راه انداختیم نخستین کار این بود که شرایط موجود را احصا کنند.
ما در حوزههای مختلف اقتصادی استان نمیدانستیم چه خبر است. اولین کار قرارگاه این بود که نظم اقتصادی برقرار کند که تا حدودی در آن موفق بوده است. اگر ما این اطلاعات را نمیداشتیم پایه کار برای اقدامات بعدی و برنامه ریزی برای دادههای صحیح را از دست میدادیم. اولین گام این بود که همچنان هم داریم ادامه میدهیم. میخواهیم کل اقتصاد استان را در قالب قرارگاههای اقتصادی احصا و چارچوب بندی کنیم و بعد بر اساس اولویتهای کشور پیش برویم. مثلا سال گذشته در دانش بنیانها این تمرکز را داشتیم و تزریق فناوری را دنبال کردیم. درحقیقت یک برنامه ریزی کلی و سپس جزئی برای رسیدن به یک هدف نهایی را دنبال میکنیم.
برنامههایی که در قرار گاههای اقتصادی مشخص کرده بودیم تا پایان سال ۱۴۰۴ بود. تقریبا به طور میانگین به ۹۰ درصد آن بخش از اهدافی که تا پایان سال گذشته برای دستگاههای اجرایی در قالب قرارگاهها مقرر شده بود رسیده ایم. مثلا در قرارگاه تأمین مالی پیش بینی این بود که بانکها ۶۲ هزارو ۵۰۰ میلیارد تومان منابع جدید به فضای اقتصادی استان وارد کنند، معمولا منابعی که وارد میشود ۵۰ درصد جدید و ۵۰ درصد امهال و استمهال است. درنهایت آنچه وارد شد، ۱۵۹ هزار میلیارد تومان بود که یعنی بیش از هدف. یا مثلا در سرمایه گذاری خارجی هدف ما رشد ۱۰۰ درصدی بود، اما ۳۵۰ درصد رشد داشتیم.
البته در همین جا نیز، چون نظم اقتصادی وجود ندارد عدد دقیق نیست وگرنه سرمایه گذاری خارجی حتما پنج یا شش برابر بیشتر است. این موضوع به دو دلیل است؛ یک؛ سرمایه گذار خارجی وقتی میخواهد دلار را وارد ایران کند باید با نرخ مبادلهای باشد و دو؛ نبود حمایت از سرمایه گذار خارجی در برنامهها سبب میشود او از ورود مستقیم پرهیز کند، بنابراین یک سرمایه گذار یا کارآفرین در ایران پیدا میکند و در قالب متفاوت وارد میشود که در خراسان رضوی این موضوع ویژه است.
باتوجه به شرایط ویژه خراسان رضوی و مشهد، تقاضای زیادی در حوزه خدمات هتلینگ، آپارتمان و... وجود دارد که اتفاقا از جمله ظرفیتهای استان ما برای جذب سرمایه نیز هست. در سالهای قبل ابتدا امارات و سپس ترکیه مسکن را به عنوان یک کالای سرمایه پذیر خارجی برای دادن اقامت و خدمات بیان کردند و از این طریق سرمایه گذار خارجی را جذب و درنهایت او را در کشور خود ماندگار کردند.
بخش زیارت و گردشگری. ۵۰ درصد اقتصاد استان خدمات است از این میزان ۵۰ درصد مربوط به زیارت است.
ما باید حداقل بتوانیم سالانه ۱۵۰ میلیون نفر زائر را جذب مشهد کنیم. این عدد سال هاست که ۳۰ میلیون نفر برآورد میشود و در سال گذشته با جهش به ۳۲ میلیون نفر رسیده است. باید زیرساختهای لازم در شهر برای رسیدن به این هدف ایجاد شود. ما میخواستیم این طرح را برای اجرا فازبندی کنیم، اما نشد و گلایه اصلی ما از وزارت میراث فرهنگی و گردشگری است. این موضوع باید جزو برنامههای اصلی قرار بگیرد. هرچند کارگروه ملی زیارت داریم و همه در آنجا به امام رضا (ع) توجه دارند، اما در اجرا، بیشتر تصمیمات به اولویت درجه ۳ و ۴ تبدیل میشود.
ما اعتقاد داریم که اقتصاد مبتنی بر زیارت خراسان رضوی، کل منطقه ما را تحت تأثیر قرار میدهد، اما نقطه کانونی آن مشهد است. رسیدن به جذب ۱۵۰ میلیون نفر زائر را در برنامه داریم، اما از پیشرفت کار راضی نیستیم.
این یک موضوع چندبخشی است. در بخش زیرساخت آقای استاندار پیگیر هستند. به عنوان مثال برای شهر فرودگاهی امام رضا (ع) رایزنیهایی انجام دادیم، حتی آقای عبدالملکی، مشاور رئیس جمهور و دبیر شورای عالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی، راضی هستند که شهر فرودگاهی از همان ابتدا به عنوان منطقه ویژه شروع به فعالیت کند. همچنین با سرمایه گذار طرح هم مذاکراتی انجام داده ایم.
موضوع قطار سریع السیر نیز در حوزه راه و شهرسازی در حال پیگیری است. همچنین باید بتوانیم اقامت و هتلینگ را افزایش دهیم و سرمایه گذار ما باید بتواند نقش خود را در این زمینه ایفا کند. ما دنبال رسیدن به این هدف هستیم که متأسفانه با کندی پیش میرود، البته امیدواریم در این ماه برنامه ما برای وزارت میراث آماده شود و توافقی در این حوزه انجام شود و سپس برای اجرایش حرکت کنیم.
ما خودمان هم به این موضوع انتقاد داریم. البته در دهه آخر صفر جمعیت بسیاری وارد مشهد میشود. باید تلاش کنیم که به اصطلاح در فصل «کاهو بازار» یعنی زمانی که شهر خلوت است، زائر جذب کنیم.
امسال بر رشد تولید بر اساس نیازهای استان و کشور متمرکز شده ایم. یعنی مزیتهای استان را شناسایی و برایش برنامه رشد مشخص کرده ایم. متأسفانه در ۱۰ سال اخیر سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغیه سال ۱۳۹۱ رهبر معظم انقلاب، اجرا نشده و درباره آن بی تفاوتی وجود داشته است، امروز اگر میبینیم در عرصههای مختلف مانند مواد غذایی تنش وجود دارد، به دلیل نادیده گرفتن همین بخش بوده است؛ بنابراین در برنامه رشد تولید در قرارگاه اقتصادی همین سند را لحاظ کردیم.
گفتیم چه کالایی برای کشور و استان استراتژیک است و ظرفیت ما چیست. یعنی در قالب نیاز و ظرفیت استان و کشور برنامه رشد تولید را در ابتدای سال با دستگاه اجرایی تدوین کردیم که احتمالا تا هفته آینده منتشر خواهد شد.
چون منابع ما محدود است، سعی کردیم با احصای شرایط اقتصادی استان، ظرفیتها و نیازها را شناسایی کنیم، سپس منابعی مانند تسهیلات، زمین و... را به بخشهایی برسانیم که در این هدف گذاری قرار دارند. به عنوان مثال در بخش کشاورزی هدف گذاری کردیم که در ۱۰ هزار هکتار زمین کشاورزی گندم میانگین وزنی برداشت در هر هکتار ۳.۵ تن به ۵ تن برسد، سپس احصا کردیم که فلان کشاورز کجاست، چقدر زمین دارد، ظرفیت او چقدر است و... تا اگر بخواهیم به کسی آموزش بدهیم یا منابع در اختیارش قرار دهیم، بدانیم چه کسی است و باید به چه هدفی برسد.
همچنین در بخش صنعت مشخص کردیم چه کالاهایی نیاز است و ظرفیت استان چقدر است. در اینجا نیز حداقل ۳۰ درصد رشد در بخشهایی که استان ظرفیت دارد، در دو سطح کالا و کارخانه برنامه ریزی شده است. در بخش معادن سه رویکرد طرح تحول اکتشاف، استخراج و فراوری را در پیش داریم. سال گذشته در سنگان ۵۰ درصد رشد تولید داشتیم که این موضوع صنعت فولاد و ساختمان را تحت تأثیر قرار میدهد. همچنین یکی از اصلیترین برنامههای ما در عرصه معدن این بود که خام فروشی را به صفر برسانیم. در زمینه اکتشاف نیز تلاش داشتیم که هیچ مانعی وجود نداشته باشد.
در بخش کشاورزی برنامه تحول را در پیش داریم و در این راستا برای برخی شهرستانها باید تغییر الگوی کشت انجام دهیم که این موضوع یکی از سختترین کارهاست؛ بنابراین سعی کردیم در یک اقدام به سمت جهش در حوزه گلخانهها برویم. باتوجه به اینکه ضرر و زیان یا بهره وری بخش کشاورزی عمدتا به منابع آب در استان، تغییرات اقلیمی و نوسانات آب وهوایی وابسته است، تلاش کردیم به سمت جهش گلخانه ها برویم. به ویژه در حوزه صیفی جات یا محصولاتی که مصرف آب کم و ارزش افزوده زیادی دارند و بهره وری را افزایش میدهند؛ بنابراین برنامه قطعی ما در بخش کشاورزی جهش گلخانه هاست.
همچنین بخش دیگر توجه به حوضههای آب ریز است که از استان و کشور خارج میشود، مانند کلات و درگز. در این راستا طرح تحول کلات را آغاز و مشخص کردیم که چه اقداماتی و در چه لایههایی باید انجام شود. از آبزیان و زنبورداری بگیرید تا دامداری، پرورش طیور و افزایش بهره وری آب، همه موارد را در بسته جامع کلات در نظر گرفتیم و از پنج ماه قبل کار را آغاز کردیم.
تورم به موارد متعددی از جمله به سیاستهای پولی و مالی، تولید و... بستگی دارد. اینکه رهبر معظم انقلاب فرمودند: مهار تورم، رشد تولید به عمد بوده است تا از درگاه رشد تولید به مهار تورم برسیم. اما این موضوع به زمان نیاز دارد تا تولید را آزاد بگذاریم و تقویت کنیم تا از این طریق به سمت کنترل تورم حرکت کنیم.
البته این به معنای رهاسازی قیمتها نیست، مثلا در موضوع مرغ برخی میگویند که باید قیمتها برای اشباع بازار هرچقدر میخواهد افزایش یابد که ما با این موضوع مخالفیم. در سال مهار تورم باید برنامهها کنترلیتر باشد، نمیتوانیم به بهانه رشد تولید بگذاریم که قیمتها هرچقدر میخواهد افزایش یابد. باید در کنار رشد تولید، سود منطقی هم باشد و عرضه و تقاضا کنترل شود، اینها در برنامه قرارگاه تورم پیگیری میشود.
برنامه اصلی ما در این مسیر تأمین مالی بخش تولید است و اعتقاد داریم که حتما باید از بانک فاصله بگیریم. به عنوان مثال گاهی اوقات برخی افراد که عرقی به تولید ندارند از بانک پول میگیرند و به جای استفاده در تولید، آن را برای خرید سکه، طلا و ارز استفاده میکنند.
تأکید ما برای رفتن به سمت بورس به همین دلیل است. این موضوع چند مزیت دارد، علاوه بر اینکه آفتهایی ازاین دست را کنترل میکند و شفافیت به همراه دارد، میتوانیم تأمین مالی را از طریق اوراق بورس، شرکتهای تأمین سرمایه و... انجام دهیم.
تعداد تولیدکننده و صادرکننده برتر و نمونه ما که قابلیت ورود به بورس را داشته باشند زیاد است، اما برخی از آنها به دلیل پرهیز از شفافیت، حاضر به ارائه گزارشهای عملکردی خود نیستند، چون نگران هستند که ما به عنوان دولت چه واکنشی خواهیم داشت. ممکن است بخشی از آن درست یا اشتباه باشد. اما جدای از مسئله شفافیت، بهره وری مدیریت در بورس افزایش پیدا میکند، چون شرکتها باید سودده باشند.
همچنین تأمین سرمایه شرکتهای ما در صورت ورود به بورس فوری انجام میشود. ۱۰ درصد سهم را واگذار میکنند و به عنوان مثال ۱۰۰ یا ۲۰۰ میلیارد تومان در شرکتهای کوچک و هزار یا ۲ هزار میلیاردتومان در شرکتهای بزرگ تأمین مالی انجام میشود.
بله، این عدد کم است؛ بنابراین به شدت پیگیر این موضوع هستیم که با آمدن بورس به استان و ورود شرکتها به این بازار، جهشی در تأمین سرمایه داشته باشیم. بهشت سرمایههای خرد بورس است. پیش بینی من این است که بتوانیم حداقل ۵۰ درصد منابع بانکی جدید از بورس را جذب منابع کنیم و پروژهها و بنگاهها بتوانند تأمین مالی کنند.
نقطه کانونی ما ورود ۱۵۰ میلیون زائر به مشهد است. ما فقط در این حوزه عقب ماندگی داریم، در بخشهای دیگر که ذکر شد یا اقدامات انجام و محقق شده است یا در حال انجام است. برخی نتایج مشخص است، بر اساس گزارش مرکز آمار، شاخص اشتغال خالص ما در سال گذشته ۱۰۶ هزار نفر بود و رتبه اول را داشتیم.
همچنین در سه ماهه ابتدای سال نرخ بیکاری ما ۶.۶ درصد و شاخص اشتغال ما ۶۲ هزار نفر بود و در کشور رتبه خوبی داشتیم. همچنین بنا بر اعلام مرکز آمار ایران در بهار امسال، رشد اقتصادی خراسان رضوی ۴.۴ و در کشور ۳.۳ بود. سال گذشته در سرمایه گذاری شاهد رشد بودیم که امیدواریم امسال نیز تکرار شود.
معمولا در آمار ۱۵ درصد از این میزان را اشتغال ناقص در نظر میگیرند، اما گزارش رسمی کشور که برای برنامه ریزی به آن اتکا میشود، همان اعدادی است که اعلام کردیم رتبه خوبی در کشور داریم.
حدود ۷۰ درصد از صادرات انجام شده به کشور افغانستان مربوط به خراسان رضوی است. باتوجه به تغییر و تحولات انجام شده، شش ماه ابتدایی سال ۱۴۰۱ مانند سال قبل آن در بخش صادرات کاهش چشمگیری داشتیم و صادرات ما در این مقطع زمانی به منفی ۵۰ درصد رسیده بود، اما با اقدامات و رایزنیهای انجام شده در پایان سال گذشته، میزان صادرات ما به مثبت ۱.۱ درصد رسید. حالا در سه ماه ابتدایی سال خوب شروع کردیم و ۴۰ درصد نسبت به سال قبل جهش داشتیم. باوجوداین نسبت به تقاضایی که برای کالاهای ما وجود دارد، میتوانیم صادرات داشته باشیم.
ضعف در تولید. یعنی ما هنوز تولید قوی و ظرفیت تولیدی بالایی برای صادرات نداریم. به عنوان مثال همین الان چین و روسیه از ما درخواست مصالح ساختمانی و... میکنند، ما اول باید نیاز داخل را تأمین کنیم و به آن اندازه تولید نداریم. به همین دلیل بیشتر سیاستهای ما در صادرات انسدادی است، چون کشور ما صادرات محور نشده است، زیرا قبل از آن باید تولیدمحور شود.
بله، مشکلاتی هست. واگن مربوط به آسیای میانه است البته موضوع با آنچه گفته میشد متفاوت بود. ما واگن امدادی رایگان آوردیم، اما خالی برگشت.
در موضوع ترانزیت و تجارت نیز تمرکز ما به دوغارون، خواف برای کریدور ریلی، سرخس به جادهای و ریلی و لطف آباد به همین شکل بوده است. خوشبختانه در ترانزیت هم رشد داشته ایم، مثلا در سرخس ترانزیت کامیونی ما ده برابر رشد داشته است. همچنین تلاش کرده ایم گمرک را تجمیع و ساختارها را اصلاح کنیم تا رشد اتفاق بیفتد. سال ۱۴۰۱ وزارت راه اعلام کرد پرترددترین مسیر ترانزیت ریلی سرخس بوده است.
این سرانه تولید ناخالص داخلی است. نظر من به عنوان کارشناس اقتصادی که ممکن است برخی آن را قبول نداشته باشند، متفاوت است. برای محاسبه سرانه جی دی پی درآمد کل استان را بر جمعیت تقسیم میکنند. اکنون خوزستان دوم یا سوم است، چون نفت تولید میکند، اما آیا این پول به مردم استان میرسد.
حالا آیا بهتر نیست که تولید ثروت به جای اینکه توسط یک مجموعه انجام شود توسط هزار مجموعه باشد، ما به این توزیع عادلانه میگوییم. خوزستان به دلیل نفت یا اصفهان به دلیل فولاد مبارکه تولید ناخالص زیادی دارند، اما این رفاه مردم را تحت تأثیر قرار نمیدهد. اما اینکه چرا مشهد همیشه کمترین تنش را دارد، چون ۹۵ درصد اقتصاد به بخش خصوصی اتکا دارد و ثروت بین کارآفرینهای زیادی توزیع شده است.
بعد برخی میگویند باوجوداین باید به سمت بنگاههای بزرگ برویم؛ بله این سرانه را بهبود میدهد، اما مگر نفت یا فولاد را میفروشند بین خوزستانیها یا اصفهانیها تقسیم میشود. به نظر من باید توزیع تولید داشته باشیم همه تولیدکننده باشند، این طور مردم از رفاه نسبی بهتری برخوردار میشوند. اگر ضریب جینی که همبستگی بین سطوح درآمدی در جامعه را طبقه بندی میکند نگاه کنیم، حتما استان ما وضعیت بهتری خواهد داشت.
نه الان ندارم، اما بر اساس آمار، چون سطح تولیدکننده ما بیشتر است این اتفاق میافتد. چون مثلا ۹ هزار واحد تولید در شهرکهای صنعتی داریم.
ما در این موضوع زیاد اصرار یا انکار نداریم. گفتیم اگر فرصتی باشد به سمت آن حرکت میکنیم، البته باید متناسب با ظرفیت استان باشد. براین اساس برنامه ریزی کردیم که قطب سوم خودروسازی شویم. در موضوع احداث کارخانه خط تولید قطعات پلوس خودروسواری که از مصوبات سفر رئیس جمهور است،
قراردادها بسته شده، تأمین مالی را ایران خودرو انجام داده و ماشین آلاتش در راه رسیدن است که این موضوع یک جهش است و ایران خودرو دوم در خراسان رضوی به وجود خواهد آمد. ازآنجاکه پلوس وارداتی است، هم به تأمین و خودکفایی کشور کمک میشود، هم باتوجه به سابقه ۷۰ سال قطعه سازی در استان این موضوع متناسب با ظرفیتهای ماست و به اقتصاد ما کمک میکند.
بزرگترین بحران ما برخی بانکهای خصوصی هستند که دارند سرمایه را از استان خارج میکنند.
فعلا به آنها اولتیماتوم داده ایم که باید رویه خود را عوض کنند، وگرنه نام آنها را اعلام میکنیم.
جواب این سؤال را چاپ نکنید، اما فقط این را بگویم که ما برای نان ۱۸۰۰ میلیارد تومان یارانه در خراسان رضوی میدهیم یعنی تقریبا به اندازه کل یارانه مردم استان یارانه نان میدهیم. درحقیقت ۵۴ تا ۵۵ هزار تن در ماه آرد یارانهای میدهیم. نانینو، چون کامل اجرا نشده، کم تأثیر گذاشته و به نظر من زیاد موفق نبوده است. در سال ۲۰۱۰ کشور ما با وجود همه تحریمها اقتصاد ۱۹ جهان بود و رتبه ترکیه ۱۶ بوده است.
در سال ۲۰۲۲ ایران با نزدیک ۱۶۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص رتبه ۲۲ اقتصاد و ترکیه رقیب سنتی ما با ۳۱۷۰ میلیارد دلار در رتبه ۱۱ است. اینکه ما با وجود این میزان تحریم، توانستیم در طی این سالها تقریبا رتبه خود را حفظ کنیم کار خیلی بزرگی است، اما به نظر میرسد خیلی بهتر میتوانستیم عمل کنیم. همان طور که میبینید وضعیت ترکیه پنج پله بهبود داشته است، دنیا منتظر ما نمیماند بنابراین با وجود همه سختیها باید با سیاست گذاری اقتصادی، برنامه ریزی، پروژه کردن برنامهها و سازمان دهی در بخش خصوصی، رشد اقتصادی را به طور جدی دنبال کنیم.